Οι ευρωπαϊκές περιφέρειες σήμερα

Η συγγραφή του παρόντος πονήματος πραγματοποιήθηκε προκειμένου οι αναγνώστες και οι ερευνητές να έχουν μία σύγχρονη παρουσίαση των ταυτοτήτων των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παρουσίαση των περιφερειών της Ελλάδας γίνεται κατά διαφορετικό τρόπο από εκείνο των παρουσιάσεων των άλλων χωρών της Ένωσης. Αυτό έγινε επειδή το παρουσιαζόμενο ενδιαφέρον για τις ελληνικές περιφέρειες έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα που αυτές βρίσκονται σε χρονικά ορόσημα, τόσο αναφορικά με την επιβίωσή τους και τις επικείμενες σχεδιαστικές πολιτικές τους όσο και με τις επιζητούμενες υλοποιήσεις των αναπτυξιακών δράσεων. Οι δεκατρείς αυτοδιοικητικές ελληνικές περιφέρειες, με τη συμμετοχή τους σε σειρές Δράσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με τις εφαρμογές εθνικών και τοπικών αναπτυξιακών πολιτικών, καλούνται να ωθήσουν την οικονομία της χώρας στην τροχιά της ανάπτυξης, να συμβάλουν στην αναθέρμανση της πραγματικής οικονομίας, καθώς και να εφαρμόσουν αφενός μεν πολιτικές αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αφετέρου δε πολιτικές της εδαφικής συνοχής των ευρωπαϊκών περιφερειών, οι οποίες θα ολοκληρώνουν και τις οικονομίες των χωρών της Ένωσης. Οι στοχευμένες δράσεις και οι αποτελεσματικές εφαρμογές μέσα από την πλήρη απορρόφηση των κονδυλίων θα αποτελούν την επιβεβαίωση του μέγιστου ρόλου των περιφερειών για την προσεχή αναπτυξιακή πορεία της Ελλάδας, η οποία εξαρτάται άμεσα και με την απαγκίστρωσή της από τις θεσμικές υποχρεώσεις της από τα τρία μνημόνια αναγκαστικών εφαρμογών οικονομικών πολιτικών εδώ και μία πενταετία. Οι παρουσιάσεις των χαρακτηριστικών των περιφερειών στο παρόν πόνημα έχουν στοιχεία σύγχρονα που χρήζουν περαιτέρω σχολιασμών και προβληματισμών και επιπλέον δίνουν και την απτή εικόνα της σημερινής πραγματικότητας. Σε σύγκριση με τις λοιπές χώρες της Ε.Ε., οι περιφέρειες της Ελλάδας παρουσιάζονται με περισσότερα στοιχεία, τα οποία αποτελούνται κατ’ αρχάς από δημογραφικά χαρακτηριστικά -σε συνδυασμό με συγκεκριμένες χρηστικές αναφορές- και από ομάδες περιφερειακών λογαριασμών σε χρονική διάρκεια σχεδόν ενός οικονομικού κύκλου τις περισσότερες φορές. Οι εν λόγω ομάδες παρουσιάζονται και σχολιάζονται διαφορετικά σύμφωνα και με τους γενικούς πίνακες της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής που, όπου χρειάστηκε έχουν ανακατασκευασθεί.Περαιτέρω, τα ανωτέρω στοιχεία των περιφερειών της χώρας αποτελούνται από τις περιγραφές και τις επισημάνσεις των σχεδιαστικών πολιτικών τους, τόσο αναφορικά με την εκτέλεση των σχετικών Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων όσο και με τους σχεδιασμούς των επικείμενων αναθεωρήσεων των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Π.Π.Χ.Σ.Α.Α.). Οι παρουσιάσεις των "ταυτοτήτων" των περιφερειών, σε ότι αφορά τις οντότητές τους, πραγματοποιούνται για την Ελλάδα βάσει του γεωκωδικού διαχωρισμού των NUTS2, ο οποίος συμπίπτει με τον γεωγραφικό διαχωρισμό της αυτοδιοικητικής περιφέρειας της χώρας μας. Ο διαχωρισμός βάσει του γεωκωδικού διαχωρισμού NUTS1 στην Ελλάδα γίνεται σε επίπεδο περιοχών και η σημασία του δεν είναι γεωγραφική, αλλά μόνο στατιστική και πληροφοριακή σε σχέση με τους περιφερειακούς λογαριασμούς. Το παρόν συγγραφικό έργο δεν εστιάζει το ενδιαφέρον του στο κατώτερο επίπεδο των γεωκωδικών διαχωρισμών στο επίπεδο των NUTS3 που είναι οι δήμοι της χώρας. Το πρώτο μέρος του βιβλίου περατώνεται με την αναφορά στους νεοθεσπισθέντες κανόνες επιλεξιμότητας των δαπανών των πράξεων που εντάσσονται στα προγράμματα της Νέας Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020. Η σχετική νομοθεσία που θέσπισαν τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όρισε ότι οι κανόνες επιλεξιμότητας των δαπανών όλων των έργων, που συγχρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της Νέας Προγραμματικής Περιόδου 2014-2020 από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείου (Ε.Κ.Τ.), το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, θα τίθενται από τα κράτη μέλη αυτής. Βάσει των ανωτέρω, ο Υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού της χώρας μας εξέδωσε τη σχετική εγκύκλιο την 25.08.2015 με αριθμ. 81986/ΕΥΘΥ712/31.7.2015, που αναφέρεται στην πράξη του (ΦΕΚ Β/ 1822/2408-2015) και με τίτλο «Εθνικοί κανόνες επιλεξιμότητας δαπανών για τα προγράμματα του ΕΣΠΑ 2014-2020 - Έλεγχοι νομιμότητας δημοσίων συμβάσεων συγχρηματοδοτούμενων πράξεων ΕΣΠΑ 2014-2020 από Αρχές Διαχείρισης και Ενδιάμεσους Φορείς - Διαδικασία ενστάσεων επί των αποτελεσμάτων αξιολόγησης πράξεων Κατηγορία: Επενδύσεις - αναπτυξιακά κίνητρα". Οι κανόνες επιλεξιμότητας -για το τι επιτρέπεται να επιλεγεί- έχουν υποχρεωτική εφαρμογή από τους φορείς που εμπλέκονται στη διαχείριση, στον έλεγχο των προγραμμάτων και εμπλέκονται επίσης στην υλοποίηση των συγχρηματοδοτούμενων πράξεων και ισχύουν για όλες τις δράσεις που αφορούν τις περιφέρειες της Ελλάδας.Στο δεύτερο μέρος του πονήματος πραγματοποιούνται οι αναφορές επί των ευρωπαϊκών περιφερειών κατά τους διαχωρισμούς NUTS που ποικίλλουν από χώρα σε χώρα λόγω των διαφορετικών θεσμικών παραδόσεων διαχωρισμού των κρατών ή της αυτοδιοίκησης, καθώς και λόγω άλλων ιστορικών και θεσμικών παραδόσεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να εφαρμόσει τις πολιτικές των συνοχών, κυρίως της εδαφικής συνοχής, στηρίζει κατά βάση αυτές τις πολιτικές στις χωρικές οντότητες των τριών κατηγοριών των NUTS. Οι περιφέρειες NUTS που είναι διαφορετικές από κράτος σε κράτος εδράζονται σε πληθυσμιακά επίπεδα όπως τα NUTS1, NUTS2 και NUTS3. Υφίστανται κράτη, όπως παραδείγματος χάριν το Ηνωμένο Βασίλειο που η διοικητική διαίρεση και οργάνωση του είναι ασύμμετροι θεσμοί, ήτοι, υφίσταται διαφορετική οργάνωση μέσα στην ίδια τη χώρα και ως περιφέρεια νοείται μία ευρεία χωρική περιφέρεια, η οποία ορίζεται στο επίπεδο NUTS1 του θεσμού της Ένωσης. Τα άλλα κράτη που αναφέρονται έχουν το χαρακτηριστικό να συμπίπτει η περιφέρεια επιπέδου NUTS1 με το ίδιο το επίπεδο του κράτους τους κ . ο. κ.Για τις ανωτέρω περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν παρουσιάζονται οι περιφερειακοί τους λογαριασμοί, διότι τούτο θα αποτελούσε μεγάλο όγκο πολύτομων παρουσιάσεων και ο σκοπός του εν λόγω πονήματος είναι να καλύψει κυρίως τις γνώσεις των φοιτητριών και των φοιτητών επί του βασικότατου θεσμού των περιφερειών. Οι γνώσεις εμπλουτίζονται περαιτέρω με την παρουσίαση διαφόρων πολιτικών επί των χωρικών οντοτήτων των NUTS1 ιδιαίτερα, με άλλα στοιχεία που βοηθούν στην κατανόηση της ασκούμενης σήμερα περιφερειακής πολιτικής, ειδικότερα της πολιτικής της εδαφικής συνοχής που αποτελεί έναν από τους βασικούς θεμέλιους λίθους της σύγκλισης των περιφερειών της Ευρώπης και αργότερα της ακόμη μεγαλύτερης σύγκλισης των κρατών αυτής. Οι παρατιθέμενες και αναλυόμενες κατηγορίες των καινοτόμων, των μεσογειακών και των παράκτιων περιφερειών δίδουν στον αναγνώστη να κατανοήσει την σημασία της περιφερειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξειδίκευση αυτής σύμφωνα με τα γεωγραφικά και εδαφικά γνωρίσματα αυτών. Επίσης, αναλύονται τα χαρακτηριστικά της περιφερειακής πολιτικής με την πραγματοποίηση αναφορών στις τομεακές και χωρικές πολιτικές και με την ανάλυση της σημασίας των ρόλων των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε. Ο εκσυγχρονισμός της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης αποτελεί μέρος των κεφαλαίων του δεύτερου μέρους και βασίζεται, όπως επισημαίνεται, στις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είναι η διαφάνεια, η συμμετοχή, η λογοδότηση, η αποτελεσματικότητα και η συνοχή. Κάθε επέκταση της διακυβέρνησης σε τομείς ή σε χωρικά επίπεδα περιλαμβάνει αυτές τις αρχές όπως είναι ή βελτιωμένες. Επιπροσθέτως, σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί η επιχειρούμενη συγκριτική παρουσίαση των στοιχείων διακυβέρνησης στις κρατικές περιφερειακές διοικήσεις και αυτοδιοικήσεις των χωρών μελών της Ε.Ε. Τέλος, στο βιβλίο παρουσιάζονται λόγω της μεγάλης σημασίας των, οι μακροπεριφερειακές στρατηγικές της Ένωσης και η διακυβέρνηση τους που αποσκοπούν στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη των περιφερειών και στη μεγέθυνση των αποτελεσμάτων στις μακροπεριφέρειες που είναι σύνολα περιφερειών με το εδαφικό χαρακτηριστικό της γειτονίας ή της εδαφικής συνέχειας των περιφερειών.(από τον Πρόλογο του συγγραφέα) Λιγότερα