Φωτογραφία και προπαγάνδα

Οι πόλεμοι ανέκαθεν αποτελούσαν προσφιλές θέμα των διαφόρων εντύπων και είναι λογικό ότι μπορούσαν με την κατάλληλη επιλογή να επηρεάζουν τους αναγνώστες τους. Όταν στη Γερμανία οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία, συνειδητοποίησαν, όσο κανείς άλλος μέχρι τότε, τη σημασία της προπαγάνδας για τον επηρεασμό των μαζών και τη δυναμική που είχαν η φωτογραφία και ο κινηματογράφος στην επιβολή των ιδεών τους. Ξεπέρασαν τους Σοβιετικούς και δημιούργησαν μέχρι και ειδικό Υπουργείο Προπαγάνδας, το οποίο ανέλαβε ο Γκέμπελς. Λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου δημιούργησαν στις ένοπλες δυνάμεις τις Μονάδες ή Λόχους Προπαγάνδας. Σε αυτές υπηρετούσαν έμπειροι φωτογράφοι, κινηματογραφιστές, δημοσιογράφοι, εκφωνητές, ανταποκριτές, ζωγράφοι, ακόμα και σκιτσογράφοι. Πέρα από την όποια ιδιότητα είχαν, ήταν παράλληλα και μάχιμοι στρατιώτες της πρώτης γραμμής. Ήταν οι "ΡΚ", δηλαδή οι άνδρες των Μονάδων Προπαγάνδας. Σε αυτές υπηρέτησαν πάνω από 12.000 (!) άνδρες, και το ποσοστό αυτών που σκοτώθηκαν σε μάχες ήταν αντίστοιχο με αυτό των άλλων Όπλων. Είναι η πρώτη φορά που, ύστερα από 17 χρόνια έρευνας, ο Α. Ξανθάκης παρουσιάζει στον πρώτο τόμο του βιβλίου "Φωτογραφία και Προπαγάνδα. Μονάδες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού, 1939-1945" τις ειδικές αυτές μονάδες: τον τρόπο λειτουργίας τους, την εκπαίδευση των ανδρών τους, τα μηχανήματα και τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιήθηκαν και τέλος τις φωτογραφίες τις οποίες αυτές δημιούργησαν. Ο δεύτερος τόμος ("Μονάδες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα, 1941-1944") αναφέρεται και ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες των μονάδων αυτών "είδαν" και κατέγραψαν την Κατοχή. Πρόκειται για μια προσέγγιση που για πρώτη φορά γίνεται από αυτή την οπτική γωνία. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα ήρθαν τουλάχιστον 120 ΡΚ, των οποίων βιογραφικά δημοσιεύονται στο παράρτημα του δεύτερου τόμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο συγγραφέας παρακινήθηκε να ασχοληθεί με τους ΡΚ στην Ελλάδα από μια φωτογραφία που τον επηρέασε καθοριστικά. Πρόκειται για μια εικόνα που τράβηξε ο στρατιωτικός φωτογράφος Eberhard von der Heyden, της γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου, λίγο μετά την κατάληψή της (26.4.1941) από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, ενώ βρίσκονταν πάνω σ’ αυτήν μαζί του. Δευτερόλεπτα αργότερα τα εκρηκτικά που βρίσκονταν στη γέφυρα ανατινάχθηκαν από μια βολή πυροβόλου, με συνέπεια να σκοτωθούν όλοι οι στρατιώτες και ο φωτογράφος μαζί τους. Η μηχανή του, όμως, εκτινάχθηκε στη διπλανή όχθη της γέφυρας και οι Γερμανοί, μεθοδικοί όπως είναι πάντα, τη βρήκαν και εμφάνισαν και εκτύπωσαν την τελευταία φωτογραφία της ζωής του. Ο συγγραφέας εντυπωσιάστηκε από το δραματικό αυτό γεγονός και άρχισε μια μακροχρόνια έρευνα για το Γερμανό αυτόν, που προερχόταν από μια μεγαλοαστική οικογένεια. Εντόπισε το κενοτάφιό του στο Γερμανικό Νεκροταφείο στον Διόνυσο και βρήκε πληροφορίες για το έργο του πριν από τον πόλεμο. Αυτό ήταν και το ερέθισμα για να επεκτείνει την έρευνά του για τους ΡΚ στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Το βιβλίο βλέπει λοιπόν την Ελλάδα της Κατοχής μέσα από τα μάτια των Γερμανών κατακτητών της. Έτσι, οι δύο τόμοι του βιβλίου αποτελούν μια όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη καταγραφή της γερμανικής προπαγάνδας μέσα από το φακό και την εικόνα, τόσο επί γερμανικού όσο και επί ελληνικού έδαφος. Άλκης Ξ. Ξανθάκης, Ιστορικός Φωτογραφίας Λιγότερα